Tướng và Luật lộ mặt tướng trong Cờ Tướng

I. Quân Tướng trong Cờ Tướng

Ở Trung Hoa, vua là thiên tử (con trời), do vậy, nếu nhắc tới vua thì phải tôn kính, sùng bái. Bất cứ một hành động, một câu nói nào hớ hênh đối với vua đều bị ghép vào tội “khi quân” và bị xử trảm. Có quân vua trên bàn cờ Saturanga (một loại cờ được phát minh ở Ấn Độ) là bình thường, nhưng sang tới Trung Hoa thì không thể được. Các quan lại trong triều đình không thể cam lòng nhìn đám dân quê cứ réo lên tên vua, có khi chỉ là một quân tốt quèn, đạp lên đầu vua đánh chát, rồi hét lên “giết!” một cách hả hê. Đây sẽ là trò chơi để có kẻ lợi dụng bày tỏ sự bất phục của mình với vương triều. Vì vậy quân “vua” đã được đổi tên thành “Tướng”, với lời giải thích: Tướng là chỉ huy cao nhất, quan trọng nhất, bên nào giết được Tướng thì hiển nhiên thắng trận, đâu cần tới lượt vua. Thay đổi này đã giải thoát một trong những vấn đề tế nhị và phức tạp về mặt ý thức hệ. Tuy nhiên, đó chỉ là cách thay đổi tên, thay đổi bề ngoài, hình thức vì quân cờ này thực chất vẫn là vua. Vì tướng thì phải xông pha trận mạc, không thể ru rú trong cung, có hai quân Tượng và quân Sỹ kè kè bên cạnh bảo vệ. Cách đổi tên chỉ là một mẹo để giữ sỹ diện cho vua.

II. Luật “lộ mặt Tướng” trong Cờ Tướng

Tướng được chốt chặt trong cung và có tới 2 Sỹ và Tượng canh gác hai bên. Khi lâm nguy, tất cả sẵn sàng xả thân “hộ giá”. Chính điều này làm cho quân địch dù có liều chết lăn xả vào cũng không chắc thắng. Như thế muốn thắng một ván cờ cũng rất khó khăn, cơ may hoà là rất lớn. Từ thực tế đó, luật “lộ mặt Tướng” đã ra đời, một bên Tướng đã chiếm được một lộ rồi mà Tướng bên kia thò mặt ra lộ ấy là bị thua ngay, dù hai Tướng ở cách xa nhau muôn trùng. Chính điều này làm cho sự việc trở nên rất khó giải thích bởi cả Saturanga cũng như cờ vua đều không có tuyệt chiêu này. Thực ra đây chỉ là một quy định đơn thuần mang tính kỹ thuật nhằm cứu vãn cho sự ỳ ạch khi tàn cờ và sự kín mít của Cửu cung.

Từ khi có luật “lộ mặt Tướng”, quân Tướng bên này mặc nhiên chiếm luôn một phần ba diện tích Cửu cung của đối phương, khiến đất nương thân của đối phương bị thu hẹp đáng kể. Đó là chưa nói nếu Tướng chiếm được lộ giữa thì Tướng của đối phương mất tới hai phần ba cung cấm của mình, nghĩa là chỉ còn vỏn vẹn có 3 điểm dể di chuyển. Lúc đó đối phương chỉ còn 1 quân cũng có thể tóm gọn được dù rằng đang ở ngay trong cung cấm của mình. Trong khi cờ tướng khi Tướng mất hết đường chạy thì thua chứ không hoà như trong cờ vua. Vì vậy, tỷ lệ thắng thua ở cờ tướng sau khi có ngoại lệ này đã tăng vọt, chấm dứt tình trạng hoà cờ trì trệ như trước.

Tướng chỉ được đi ngang hay đi dọc từng bước một trong phạm vi Cửu cung.Tính theo khả năng chiến đấu thì Tướng là quân yếu nhất do chỉ đi nước một và bị giới hạn trong cung. Tuy nhiên trong nhiều tình huống, đặc biệt khi cờ tàn luật “lộ mặt Tướng” lại tỏ ra rất hiểm và mạnh. Khi Tướng lộ mặt thì sức mạnh có thể sánh ngang với quân Xe.